Η έκρηξη των νέων τεχνολογιών έχει αλλάξει για πάντα τον χάρτη της επικοινωνίας μεταξύ των ανθρώπων κάθε ηλικίας. Αυτό μας δίνει απεριόριστες δυνατότητες και προσφέρει λύσεις σε πολλά θέματα αλλά παρουσιάζει κι ένα βασικό πρόβλημα. Η άγνοια των κανόνων συμπεριφοράς και επιβίωσης στον γενναίο καινούριο κόσμο του διαδικτύου θέτει εκατομμύρια χρήστες σε μειονεκτική θέση καθιστώντας τους ευάλωτους σε κακόβουλες προθέσεις.
κείμενο Στέλλα Φλωρά *
Οι ειδήσεις για περιπτώσεις αποπλανήσεων παιδιών και εφήβων αλλά και εξαπατήσεις ενηλίκων μέσω του διαδικτύου πληθαίνουν μέρα με την ημέρα. Το ίδιο συμβαίνει, φυσικά, και στον πραγματικό κόσμο με τη διαφορά ότι το μεγαλύτερο ποσοστό των ανθρώπων είναι εκπαιδευμένο στην αντιμετώπιση αυτών των κινδύνων. Ο κόσμος του ίντερνετ αποτελεί ακόμα για πολλούς μια μυστηριώδη, μαγική Σειρήνα που κρύβει θανάσιμες παγίδες.
Τα παιδιά και οι έφηβοι αποτελούν εξαιρετικά εύκολους στόχους για τους κάθε λογής κακόβουλους που δραστηριοποιούνται μέσω του διαδικτύου. Οι ενήλικες στοχοποιούνται κυρίως για κέρδος. Όμως ένα παιδί δεν έχει χρήματα.
Τι μπορεί να θέλει κάποιος, λοιπόν, από έναν ανήλικο; Ο κίνδυνος της αποπλάνησης με στόχο την συνάντηση και τον βιασμό, αν και αρκετά μικρός, είναι υπαρκτός και θα πρέπει να απασχολεί τους γονείς σοβαρά. Δεν είναι όμως ο μόνος, ούτε ο πλέον συνήθης. Η σχετική ανωνυμία που παρέχει το διαδίκτυο δίνει την δυνατότητα στον οποιονδήποτε παιδόφιλο να «χτυπά» πολλούς στόχους ταυτόχρονα χωρίς γεωγραφικούς περιορισμούς.
Πλησιάζοντας τα παιδιά μπορεί να ικανοποιήσει την διαστροφή του με την διάδραση μαζί τους (chat) ή να συλλέξει οπτικό υλικό (φωτογραφίες ή βίντεο γυμνό ή μη) τα οποία πιθανώς θα ανταλλάξει ή θα πουλήσει αργότερα. Το υλικό αυτό αποτελεί «νόμισμα» στις κοινότητες των παιδεραστών και, δυστυχώς, ανταλλάσεται έως και ανοιχτά πλέον σε πλατφόρμες όπως το Facebook, το Twitter, το Google+ κα.
Ποιοί είναι οι πιο συχνοί τρόποι προσέγγισης των πιθανών θυμάτων, λοιπόν; Ας ρίξουμε μια ματιά στους πιο συνηθισμένους.
Πράκτορες μοντέλων
- Γειά σου, είμαι ο Χ.Λ. και είμαι κυνηγός μοντέλων. Είδα τις φωτογραφίες σου και πιστεύω πως είσαι πολύ όμορφη. Έχεις μέλλον στο χώρο. Μπορώ να σε βοηθήσω αν θέλεις.
Μια πολύ συνηθισμένη πρακτική των παιδόφιλων είναι να πλησιάζουν παιδιά στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (Facebook κλπ) είτε με πλαστά προσωπικά προφίλ, είτε δημιουργώντας πλαστές σελίδες «πρακτορείων μοντέλων» και να πείθουν τα ανυποψίαστα θύματα να τους στείλουν αποκαλυπτικές φωτογραφίες. Στην καλύτερη περίπτωση – αν και η λέξη καλύτερημοιάζει ακατάλληλη στην συγκεκριμένη περίπτωση – οι φωτογραφίες μπορεί να καταλήξουν σε ιστοσελίδες και σκληρούς δίσκους παιδόφιλων. Στη χειρότερη, ο θύτης μπορεί να επιδιώξει προσωπική συνάντηση με το παιδί ή περαιτέρω υλικό, σε κάποιες περιπτώσεις εκβιάζοντάς το με τις φωτογραφίες που έχει ήδη στείλει (sextortion). Έτσι πολλά παιδιά ανα τον κόσμο έχουν οδηγηθεί σε πράξεις απελπισίας από ντροπή.
Κανένα πραγματικό πρακτορείο μοντέλων δεν λειτουργεί με αυτόν τον τρόπο αλλά δυστυχώς η περιέργεια, η αφέλεια και η φιλοδοξία επηρεάζουν τη σωστή κρίση και οδηγούν σε ολέθρια λάθη. Ενημερώστε, λοιπόν, τα παιδιά και τους εφήβους σας ότι κανένα νόμιμο πρακτορείο μοντέλων ή άλλη επιχείρηση ανά τον κόσμο δεν μπορεί να προσλάβει ανήλικο χωρίς την ρητή συγκατάθεση των γονέων ή κηδεμόνων του. Αν λοιπόν τα προσεγγίσει οποιοσδήποτε με τέτοιου είδους προσφορές, θα πρέπει να απευθυνθούν αμέσως σε έναν ενήλικα που εμπιστεύονται και εκείνος με τη σειρά του καλό θα είναι να καταγγείλει το συμβάν στην Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος προσκομίζοντας όποια στοιχεία έχει.
SandyLove98, 18 ετών, ΗΠΑ αλλιώς Θρασύβουλος, 56 ετών, Ελλάς
Δεν περιμένει κανείς, φυσικά, οτι ένας διαδικτυακός θηρευτής θα πλησιάσει ποτέ το παιδί ως Thrasyvoulos, 56 ετών με την δική του φωτογραφία στο προφίλ. Η συνηθέστερη τακτική είναι να δημιουργούν ένα ελκυστικό ψεύτικο προφίλ και μέσω αυτού να πλησιάζουν τα θύματά τους. Αρκετές φορές δεν είναι δύσκολο να εντοπίσει κανείς ένα ψεύτικο προφίλ, στο Facebook τουλάχιστον. Όχι πάντα όμως.
Μερικές συνηθισμένες “κόκκινες σημαίες”, προειδοποιητικά σημάδια δηλαδή είναι:
- Πλαστή φωτογραφία προφίλ. Αν είναι πολύ καλό για να είναι αληθινό, τότε κατά πάσα πιθανότητα δεν είναι….. αληθινό. Γατούλες, μοντέλα, ο Justin Bieber ή άλλα νεανικά είδωλα είναι αγαπημένες επιλογές τω διαδικτυακών θηρευτών του Facebook. Αλλοι πάλι επιλέγουν όμορφα πρόσωπα από το Google. Αν υπάρχει μόνο μια φωτογραφία είτε αυτή φαίνεται πραγματική, είτε επαγγελματική, προσοχή!
- Η έλλειψη φωτογραφιών από την καθημερινή ζωή του χρήστη είναι κοινός παρονομαστής στα ψευτικά προφίλ. Ένα δεύτερο σημείο ελέγχου είναι τα σχόλια κάτω από τις προσωπικές φωτογραφίες, αν υπάρχουν. Στα ψεύτικα προφίλ κατά κανόνα δεν υπάρχουν τα συνηθισμένα σχόλια πραγματικών φίλων. Και αυτά που υπάρχουν δείχνουν ότι οι σχολιαστές δεν γνωρίζουν πραγματικά τον χρήστη. Μακριά!
- Πολλά και άσχετα
- Δείξε μου τον φίλο σου. Οι “φίλοι” μας στο Facebook λένε πολλά για μας. Κοιτάξτε την λίστα των φίλων, όσο μεγαλύτερη η γεωγραφική/ηλικιακή/επαγγελματική τους διασπορά, τόσο αυξάνονται οι πιθανότητες να έχετε να κάνετε με ψεύτικο προφίλ. Ένα συνηθισμένο κόλπο των επαγγελματιών του είδους είναι η δημιουργία πολλαπλών λογαριασμών που διαδρούν μεταξύ τους για να δημιουργήσουν ψεύτικες εντυπώσεις.
Google images, tineye.com
Δύο πολύ χρήσιμα εργαλεία που σας βοηθούν να διαπιστώσετε εάν κάποια φωτογραφία έχει αναρτηθεί ξανά στο διαδίκτυο είνα τα Google images και το tineye.com. Εκεί είτε ανεβάζετε μια φωτογραφία από τον υπολογιστή σας, είτε αντιγράφετε την “τοποθεσία δεσμού” και την επικολλάτε στην ειδική θέση στα παραπάνω sites. Αν βρείτε την ίδια φωτογραφία με 10 διαφορετικά ονόματα, τότε κάτι πάει λάθος. Δεν είναι απαραίτητο ότι θα την βρείτε βέβαια διότι δεν εμφανίζονται όλες οι δημοσιευμένες φωτογραφίες αλλά αρκετές φορές θα χτυπήσετε φλέβα.
Σε άλλες ιστοσελίδες, όπως το Stardoll για παράδειγμα, είναι αδύνατον να καταλάβει κανείς αν ένα προφίλ είναι πλαστό. Ένας καλός κανόνας προστασίας κατά των πάσης φύσεως ψεύτικων ταυτοτήτων είναι να διδάξουμε τα παιδιά να μη διαδρούν και να μην προσθέτουν στη λίστα των φίλων τους άτομα που δεν γνωρίζουν οι ίδιοι στην πραγματική ζωή.
«Μόνο για κορίτσια»
Στην άγρια σαβάνα τα αρπακτικά στήνουν καρτέρι στα θύματά τους κοντά στους νερόλακους όπου μαζεύονται για να δροσιστούν. Στο Facebook και στις άλλες ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης αυτοί οι εικονικοί νερόλακοι έχουν τη μορφή σελίδων ή ομάδων όπου συγκεντρώνονται ανυποψίαστα τα παιδιά για να συναντήσουν ομοιδεάτες και συνομήλικους για να ανταλλάξουν απόψεις και να κάνουν γνωριμίες.
Ένα πρόσφατο παράδειγμα νεαρής από την Βόρειο Ελλάδα ταρακούνησε την ελληνική κοινωνία τον Αύγουστο του 2014 και μας βοήθησε να συνειδητοποιήσουμε πόσο κοντά είναι πλέον ο κίνδυνος και στα δικά μας παιδιά. Η δωδεκάχρονη προσεγγίστηκε από αγνώστους μέσω σελίδας στο Facebook οι οποίοι της προσέφεραν εργασία με το συγκρότημα One Direction. Αφού της απέσπασαν προσωπικά στοιχεία, της ζήτησαν να περάσει οντισιόν μέσω Skype όπου πόζαρε για την αόρατη επιτροπή στην άλλη άκρη της σύνδεσης. Φυσικά η δεσποινίς προσελήφθη και σύντομα οι «εργοδότες» της άρχισαν να της ζητούν πιο προκλητικές πόζες. Όταν η δωδεκάχρονη αρνήθηκε, οι θύτες πέρασαν στο Σχέδιο Β, τον στυγνό εκβιασμό δηλαδή. Την απείλησαν με τεράστια πρόστιμα για την οικογένειά της αλλά, ευτυχώς, η μικρούλα δεν πτοήθηκε και μίλησε στους γονείς της. Η έρευνα της Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος εντόπισε τις συμμορίες των δραστών στο Πακιστάν και τις Φιλιππίνες, μια γνωστή συμμορία εκβιαστών και κατασκευής και εμπορίας παιδικής πορνογραφίας.
Έτσι λοιπόν θα πρέπει κανείς να είναι πολύ προσεκτικός σε σελίδες και ομάδες όπως Μόνο για κορίτσια 11-13 ετών, Σέξυ κορίτσια, Σέξυ άτομα (με μέλη 15χρονα παιδιά), Ομορφα Αγόρια, Justin Bieber fan club, Official One Direction Fan Club και άλλα παρεμφερή. Τα παιδιά θα πρέπει να εκπαιδευτούν με σύστημα και συνέπεια στο να μην κάνουν φίλους μέσα από αυτές τις σελίδες, ούτε να απαντούν σε μηνύματα που τυχόν θα λάβουν μέσα από αυτές.
Η κολακεία θα σε πάει παντού (Flattery will get you everywhere)
Των ζώων χαλεπώτατόν εστι, των μεν αγρίων ο τύραννος, των δε ημέρων ο κόλαξ. ~ Βίας ο Πριηνεύς
Κάθε άνθρωπος, και κυρίως τα περισσότερο ανασφαλή άτομα, επηρεάζονται σε μεγάλο βαθμό από τα κολακευτικά σχόλια, ακόμα και αν γνωρίζουν ότι δεν είναι αληθινά. Τα παιδιά δε σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό. Η εφηβεία είναι η κατ’εξοχήν εποχή αναζήτησης ταυτότητας του ατόμου. Οι έφηβοι αναζητούν το στίγμα τους απεγνωσμένα: Ποιά είμαι, πως με βλέπουν οι άλλοι; Γενικά τα παιδιά, κυρίως εάν δεν τα έχουμε εκπαιδεύσει κατάλληλα, είναι καλόπιστα, ανυποψίαστα και εύπιστα. Οι θηρευτές το γνωρίζουν πολύ καλά αυτό.
“ Είσαι μια πριγκήπισα!”
“Είσαι κούκλα!”
“Ουάου!! Δεν έχω δει πιο όμορφο κορίτσι!”
“ Τι; Είσαι μόνο 12; Απίστευτο! Θα σε έκανα τουλάχιστον 18”
Δεν υπάρχει παιδί που θα μπορέσει να αντισταθεί σε μια τέτοια επίθεση θαυμασμού. Πολύ περισσότερο μάλλον αν ο κόλακας την έχει πείσει ότι μοιάζει με τον Σταν (είδωλο των μικρών κοριτσιών) σε μικρότερη ηλικία. Ενημερώστε τα παιδιά να αντιμετωπίζουν με δυσπιστία κομπλιμέντα από άγνωστους και συνεχίστε την υπενθύμιση σε πολύ συχνά διαστήματα.
Προσωπικά δεδομένα: οι γκρίζες περιοχές
Τα περισσότερα παιδιά γνωρίζουν ότι δεν πρέπει να δημοσιοποιούν προσωπικά δεδομένα στο διαδίκτυο. Αρκετά το εφαρμόζουν αλλά αυτό όσον αφορά τα πεδία που είναι ξεκάθαρα, άσπρο-μαύρο δηλαδή όπως: αληθινό όνομα, διεύθυνση, σχολείο, πότε λείπουμε όλοι από το σπίτι κλπ. Υπάρχει όμως μια τεράστια γκρίζα περιοχή που είναι πολύ δύσκολο να οριοθετηθεί, η περιοχή των συναισθημάτων και της ψυχολογικής κατάστασης του παιδιού.
Δηλώσεις του τύπου: “ Είμαι πολύ στεναχωρημένη”, “Τσακώθηκα πάλι με τη μάνα μου”, “Δεν μ’αγαπάει κανένας”, “Είμαι χάλια σ’αυτή τη φωτογραφία”, “Ποιός θέλει να τα φτιάξουμε”, “Δεν θέλω να πάω σχολείο” λειτουργούν ως κόκκινο πανί για τους κάθε είδους κακόβουλους που έτσι αποκτούν πρόσβαση στον εσωτερικό κόσμο του παιδιού και κατανοούν ποιος μπορεί να πλησιαστεί πιο έυκολα.
Ένα παιδί πικραμένο, μοναχικό, ένα παιδί που αισθάνεται αποκομένο από τους συνομήλικούς του, ένα εσωστρεφές και ντροπαλό παιδί αποτελούν ιδανικό στόχο. Τα κάθε είδους αρπακτικά μπορούν να εκμεταλλευτούν αυτές τις πληροφορίες και να πλασαριστούν ως αδερφές ψυχές, προσφέροντας στα παιδιά την “κατανόηση” που δεν τους δίνουν οι άλλοι. Η εκπαίδευση και η παρακολούθηση των παιδιών σε αυτόν τον τομέα πρέπει να αρχίζει νωρίς και να μην σταματά ποτέ.
Το βασικό πράγμα που θα πρέπει να έχει κάθε γονέας στο μυαλό του είναι ότι το χάσμα των γενεών δεν ήταν ποτέ πρίν τόσο μεγάλο. Ο ψηφιακός αναλφαβητισμός των περισσοτέρων ενηλίκων είναι η κυριότερη αιτία των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οnline τα παιδιά.
Η λύση βρίσκεται στην διαρκή επιμόρφωση και ενασχόληση με τον κόσμο του διαδικτύου έτσι ώστε ο γονέας να μπορεί να εκπαιδεύσει, να καθοδηγήσει, να συμβουλέψει αλλά και να ελέγξει το παιδί του.
*Στέλλα Φλωρά, Εκπαιδευτικός, Εκπαιδεύτρια, Διευθύντρια εξεταστέων γλωσσομάθειας του Πανεπιστημίου της Λιέγης, μέλος της Global Alliance Against Minor Exploitation. Πηγή Άρθρου: http://360pedia.gr/
